ఢిల్లీలోని సందడిగా ఉన్న మహానగరంలో, ఎత్తైన ఆకాశహర్మ్యాలు స్కైలైన్‌ను అలంకరించాయి మరియు విలాసవంతమైన కార్లు వీధుల గుండా తిరుగుతాయి, గ్లామర్ మరియు గొప్పతనం మధ్య ఒక కఠోర వాస్తవం దాగి ఉంది – నగరం యొక్క జనాభాలో గణనీయమైన భాగాన్ని కలిగి ఉన్న విశాలమైన మురికివాడలు. రాబోయే లోక్‌సభ ఎన్నికలకు రాజకీయ దృశ్యం సిద్ధమవుతున్న తరుణంలో, ఈ మురికివాడలు భారతీయ జనతా పార్టీ (బిజెపి), ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ (ఆప్) మరియు కాంగ్రెస్ లకు  కీలకమైన కేంద్రంగా మారాయి, అయితే ఈ కాలనీల యుద్ధభూమి కేవలం దాని గురించి మాత్రమే కాదు. ఓట్లను భద్రపరచడం; ఇది మనుగడ, గౌరవం మరియు మెరుగైన భవిష్యత్తు కోసం జరిగే యుద్ధం.

ఢిల్లీ మురికివాడల ప్రాముఖ్యతను అతిగా చెప్పలేము.  తమ ఇరుకైన సందులు మరియు తాత్కాలిక గృహాలలో ఉంటున్నటువంటి ఈ ఓటర్ల సంఖ్య గణనీయమైనది. ఢిల్లీ ప్రభుత్వ భవితవ్యం వీరు మార్చగలిగే గణనీయ స్థితిలో ఉన్నారు. ఢిల్లీ రాజకీయం దశాబ్దాలుగా, ఈ మురికివాడల చుట్టూ అందులో ఏర్పాటు చేయాలనుకున్న ప్రాథమిక సౌకర్యాల  చుట్టూ తిరుగుతున్నది.- స్వచ్ఛమైన నీరు మరియు పారిశుధ్యం నుండి అధీకృత కాలనీలలో ఆస్తి హక్కుల కోసం దీర్ఘకాల డిమాండ్లు.  అయినప్పటికీ, వరుసగా వచ్చిన ప్రభుత్వాలు శాశ్వత వాగ్దానాలు చేసినప్పటికీ, క్షేత్రంలో వాస్తవికత అస్పష్టంగానే ఉంది.

తక్కువ-ఆదాయ దేశాల్లోని అనేక నగరాల మాదిరిగానే ఢిల్లీ కూడా గణనీయమైన మురికివాడల జనాభాను కలిగి ఉంది. 2001లో, ఢిల్లీ జనాభాలో దాదాపు 20 శాతం మంది మురికివాడల నివాసులు. ఇటీవలి అంచనాల ప్రకారం ఈ సంఖ్య 50 శాతం వరకు పెరిగింది. నగరంలో 675 మురికివాడ క్లస్టర్లు ఉన్నాయి, దాదాపు 15.5 లక్షల మంది నివాసితులు ఉన్నారు. ఒక ప్రముఖ మురికివాడ కుసుంపూర్ పహారి, ఇది న్యూ ఢిల్లీలో అతిపెద్దది, 10,000 పైగా మురికివాడలు ఉన్నాయి. ఆజాద్‌పూర్ సమీపంలోని లాల్‌బాగ్ ఢిల్లీలో అతిపెద్ద మురికివాడగా పేరుగాంచింది, కేవలం ఒక చదరపు కిలోమీటరులో 3 లక్షలకు పైగా నివాసం ఉంటున్నారు.  దాదాపు 74.46% మురికివాడలు నివాస ప్రాంతాలతో చుట్టుముట్టబడ్డాయి మరియు మురికివాడల పునరాభివృద్ధి కార్యక్రమాలను ప్రభుత్వం చేపట్టింది. మురికివాడలలో నివసించే ప్రజల ఈతి బాధలు తరచుగా పేదరికం మరియు సరైన గృహాలను సమకూర్చుకోలేకపోవటం ముఖ్య కారణమని చెప్పవచ్చు, అయితే కొందరు తమ వ్యాపారాలను సులభతరం చేయడానికి ఈ జీవనశైలిని ఎంచుకుంటారు.

ఇటీవలి నెలల్లో నగరం అంతటా కూల్చివేతల పర్వం మొదలు అయ్యింది. చాలా చోట్ల ముఖ్యంగా పేదవారు తమ నివాసాలను  కోల్పోవాల్సి వచ్చింది. ప్రభుత్వ భూమిలో అనధికార నిర్మాణాలను తొలగించే లక్ష్యంతో జరిగిన ఈ కూల్చివేతలు మురికివాడల నివాసులను లేదా ఇతర ప్రాంతాల నివాసితులను విడిచిపెట్టలేదు. కొన్ని కాలనీలు కోర్టు ఉత్తర్వులు లేదా ప్రభుత్వ విధానాల ప్రకారం చట్టపరమైన రక్షణను పొందుతుండగా, మరికొన్ని మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఢిల్లీ (MCD), పబ్లిక్ వర్క్స్ డిపార్ట్‌మెంట్ (PWD), రైల్వేలు మరియు ఢిల్లీ డెవలప్‌మెంట్ అథారిటీ (ఎంసిడి)తో సహా బహుళ ఏజెన్సీలచే నిర్వహించబడుతున్న బుల్‌డోజర్‌ల దయలో ఉన్నాయి. 

విరిగిన ఇళ్ల శిథిలాలు మరియు చెదిరిన కలల మధ్య, పరస్పర రాజకీయ నిందలు మొదలయ్యాయి.  భూమిపై తమకు యాజమాన్యం లేనందున, కూల్చివేతలకు బాధ్యత వహించలేమని భాజపా తేల్చిచెప్పింది. కేంద్ర ప్రభుత్వం,  ఢిల్లీ ప్రభుత్వం దీనికి బాధ్యత వహించాలని చెబుతోంది. పైగా నిరుపేదలకు సరసమైన గృహాలను అందించడానికి ఉద్దేశించిన ప్రధాన మంత్రి ఆవాస్ యోజన వంటి పథకాలను సమర్థవంతంగా అమలు చేయడంలో ఢిల్లీ ప్రభుత్వం విఫలమైందని ఆరోపిస్తూ ఉండటం గమనార్హం

ఈ కూల్చివేతల యొక్క పరిణామాలు ఆస్తి యొక్క భౌతిక విధ్వంసానికి మించి విస్తరించాయి. వారు అట్టడుగు వర్గాల వారిపై ప్రతాపము చూపటం అవుతుంది .  ఇప్పటికే ఉన్నటువంటి అనిశ్చిత మరింత జటిలం అవుతోంది. 2020 అసెంబ్లీ ఎన్నికల సమయంలో నిర్వహించిన ఒక సర్వే గందరగోళ వాస్తవాన్ని వెల్లడించింది – ఎన్నికల విజయాలు ఉన్నప్పటికీ, మురికివాడలలో నివసించేవారిలో గణనీయమైన భాగాన్ని కలిగి ఉన్న ఢిల్లీ జనాభాలోని పేద వర్గాలు పేదరికంలో మగ్గుతూనే ఉన్నారు. అయితే, కూల్చివేసిన మురికివాడలకు బదులుగా పునరాభివృద్ధి ప్రాజెక్టుల వాగ్దానం ఢిల్లీ ప్రభుత్వానికి సానుకూల వాతావరణం కల్పించడం జరిగింది

నిజానికి, రాజకీయ పార్టీలు ప్రతిష్టాత్మకమైన పునరాభివృద్ధి ప్రాజెక్టుల నుండి సబ్సిడీ యుటిలిటీలు మరియు రవాణా ప్రయోజనాలను అందించే కేంద్రీకృత పథకాల వరకు ఈ ప్రాంతాల్లో తమ ఉద్దేశించిన అభివృద్ధి కార్యక్రమాలను ప్రదర్శించడంలో ఎటువంటి ప్రయత్నం చేయలేదు. అయినప్పటికీ, పురోగతి మరియు శ్రేయస్సు యొక్క వాగ్దానాల మరియు వాఖ్యాతుర్యం ల మధ్య, మురికివాడలో ఉన్నటువంటి పేదవారు ఉక్కిరిబిక్కిరి అవుతున్నారు – చేసిన వాగ్దానాలు మరియు పూర్తి చేసిన వాగ్దానాల మధ్య అంతరం అంతకంతకు పెరుగుతోంది.  దానితోపాటు బ్యూరోక్రాటిక్ అడ్డంకులు మరియు పరిపాలనా అసమర్థత తరచుగా అట్టడుగు స్థాయిలో వాటి అమలుకు ఆటంకం కలిగిస్తున్నందున, ఈ పథకాల ప్రయోజనాలు ఉద్దేశించిన లబ్ధిదారులకు అరుదుగా అందుతాయని విమర్శకులు వాదిస్తున్నారు.

రాజకీయ జోరు పెరగడం మరియు ఎన్నికల వాగ్దానాల వాక్చాతుర్యం తారాస్థాయికి చేరుకోవడంతో, ఢిల్లీలోని మురికివాడల కోసం యుద్ధం కేవలం ఎన్నికల అంకగణితాన్ని మించిపోయింది.  ఈ అట్టడుగు కాలనీల నివాసితులకు, కోరికలు ఎక్కువగా ఉండవు. వారు రాజకీయ నాయకుల బూటకపు వాగ్దానాల కోసం మాత్రమే కాకుండా, వారి జీవన నాణ్యతలో స్పష్టమైన మెరుగుదలల కోసం ఆరాటపడతారు – విద్య, వైద్యం మరియు జీవనోపాధి అవకాశాలను పొందడం చాలా కాలంగా వారికి దూరంగా ఉంది.

ఢిల్లీ యొక్క మురికివాడల పరిస్థితి భారత ప్రజాస్వామ్యం యొక్క స్వాభావిక వైరుధ్యాలను ప్రతిబింబిస్తుంది – వాగ్దానం మరియు వాస్తవికత, వాక్చాతుర్యం మరియు చర్య మధ్య స్పష్టమైన ద్వంద్వత్వం. రాజకీయ యంత్రాంగం గమనంలోకి దూసుకుపోతున్నప్పుడు, ప్రతి ఓటు వెనుక పట్టణ పేదరికం యొక్క కఠోరమైన వాస్తవాలతో పోరాడుతున్న వ్యక్తుల యొక్క స్థితిస్థాపకత యొక్క కథ ఉందని గుర్తుంచుకోవడం అత్యవసరం. ఢిల్లీ మురికివాడల కోసం జరిగే యుద్ధం కేవలం ఎన్నికల విజయాలు సాధించడం మాత్రమే కాదు; ఇది నిర్లక్ష్యానికి గురైన ఈ కాలనీలను తమ ఇల్లు అని పిలిచే వారి మానవత్వం, గౌరవం మరియు ఆకాంక్షలను గుర్తించడం. వారి గొంతులు వినిపించినప్పుడే, వారి ఆందోళనలను పరిష్కరించినప్పుడే, ఢిల్లీలోని మురికివాడల చిక్కైన సందుల్లో ప్రజాస్వామ్యం యొక్క నిజమైన స్ఫూర్తిని గ్రహించవచ్చు.